Yeni Dijital Medya ve Annelik

Anneliğin bir deneyimden ziyade öğrenilecek ve uygulanılacak bir pratik olarak tanımlanmaya

başlanması; yeni kamusallık ve dolayısıyla yeni bilgi arayışlarına ilişkin çabayı da ortaya çıkarmaktadır. Yerleşik, gelenekselleşmiş, yerel annelik formları ve çocuk yetiştirme pratikleri yerini yeni medyanın ürettiği standart hakikatlere ve ideal, genel geçer olduğu varsayılan yeni bir forma bırakmaktadır.

Medyanın farklı formlarının; bilgiyi üretmede, yaygınlaştırmada ve etkinleştirmede önemli etkiye sahip olduğu, yeni ideolojiler aracılığıyla farklı gerçeklikler inşa edebildiği tartışılmaktadır. Farklı bilgi ve paylaşım araçlarının gelişmesi (yeni medya ve iletişim teknolojileri) yeni annelik ideolojilerini ve biçimlerini ortaya çıkarmakta; özellikle yeni çevrim içi uygulamalar bilginin alıcısı konumundaki annelerin artık bilginin üreticisi konumuna geçmesini ve kendi hakikatini üretme şansını elde etmesini beraberinde getirmektedir. Kadınlar; bilgi, destek, dayanışma, yeni arkadaşlıklar ve yeni içerikleri oluşturmak için sosyal paylaşım ağlarının önemli bir kullanıcısı olmaya başlamaktadır.

Yapılan çalışmalar ailelerin 1990’ların ortalarından itibaren çeşitli Web sitelerini, tartışma forumlarını ve blogları tavsiye, bilgi ve destek için kullanmaya başladığını; özellikle akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar ve Wi-Fi gibi mobil ortamların ortaya çıkması ile birlikte ebeveynlerin web sitelerine erişiminin, zaman ve mekana sıkışmadan daha da yaygınlaştığını göstermektedir. Özellikle sosyal medyanın ortaya çıkışı; diğer ebeveynlerle bağlantı kurma, hamilelik ve ebeveynlik deneyimlerinin kişisel detaylarını değiştirme konusunda yeni yollar sağlama ve Facebook, YouTube, Pinterest, Twitter ve Instagram gibi sosyal ağların ebeveynlere kendi materyallerini yükleme ve diğerlerinin içeriklerine yanıt verme, bunları hazırlama, etiketleme veya paylaşma fırsatı sunduğu söylenebilir. Artık birçok ebeveynlik sitesi kurularak, sosyal medya sayfalarından veya profillerinden bu web sayfalarıyla bağlantı kurmaları için fırsatlar sunulmaktadır.

Kişisel Facebook hesaplarının yanı sıra, ebeveynler için çok sayıda özel Facebook sayfası da kurulmakta, Twitter ve Instagram üzerinden, hamileliğe veya anneliğe ilişkin hashtag’ler (etiketler) aracılığıyla içeriğe kolayca erişebilmektedirler.  Özellikle YouTube’un içerik oluşturma, hamilelik ve ebeveynlik hakkında paylaşım için merkezi bir forum haline geldiği de tartışılarak, fetüsün ve doğumun gelişim aşamalarını, bebeklerin gelişim evrelerinin ve ilk’lerinin yanı sıra, sağlık bakım ve çocuk bakım uzmanlarının bu sürece ilişkin video ve önerilerinin yer aldığı önemli mecra olduğu da ele alınmaktadır. Dijital medyada çocuk bakımı, gelişim, hamilelik, sağlık ve doğum gibi pek çok tema içeren bloglar, sosyal ağlar, kendi içinde kapalı gruplar, uygulamalar ve sitler mevcut olup ailelere merak ettikleri sorular ve sorunlar konusunda ortak bir paylaşım ve yardımlaşma sunmayı amaçlamaktadır. Ebeveynlik teması içeren web siteleri özellikle 1990’lardan sonra hızlı bir şekilde internet ve iletişim teknolojilerine paralel olarak gelişmiş ve her geçen gün popüler olmaya devam etmiştir.

Bu web siteleri, çoğunlukla hamilelik ve ebeveynlikle ilgili konular hakkında bilgi içerirken; kullanıcılarını da bu tür bilgiler hakkında birbirleriyle sohbet etme fırsatları sunarak birleştirmektedir. Bu tarz siteler diğer sosyal medya ağlarından farklı olarak (Facebook, Instagram veya Twitter) kullanıcıların mobil cihazlarıyla bağlantı kurmasını ve sosyal medyada bir varlık oluşturmasını sağlamak için genellikle kendi özelleştirilmiş uygulamalarını sunmaktadır. Bu siteler İngiltere merkezli Mumsnet ve NetMums, Avustralya’daki Belly Belly ve The Bub Hub,

ABD merkezli BabyCenter, CafeMom, Parents.Com ve Parenting.Com olarak sıralanabilir. Bu sitelerin ebeveynlik çalışmalarında önemli bir araştırma platformu olarak görülmesi ve çok sayıda üyeye sahip olması, konu ile ilgili araştırmacıları bu sosyal ağları bilimsel anlamda irdelemeye yöneltmiştir. Örneğin İngiltere’nin en büyük ebeveynlik sitesi olan Mumsnet, 2000 yılında doğum öncesi gruplarla bir araya gelen bir spor gazeteci ve televizyon yapımcısı tarafından kurulmuş, ebeveynlerin bilgi ve deneyimlerini bir araya getirerek hayatlarını kolaylaştırmak temel amaç ve slogan haline getirilmiştir. Milyondan fazla aylık ziyaretçiyi alan tartışma panoları ile Mumsnet Talk, İngiltere’deki en büyük ebeveynlik sitesi olarak kabul edilmektedir.

Bir diğer global ölçekte en büyük ebeveynlik paylaşım sitesi olan BabyCenter ayda 100 milyondan fazla kişiye ulaşan içeriğe sahip dünyanın bir numaralı dijital ebeveynlik kaynağı kabul edilmektedir. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri’nde bebek bekleyen veya yeni anne olan 10 kişiden 7’sinin BabyCenter’ı kullandığı belirtilmektedir. Dünyanın farklı ülkelerine de hitap eden BabyCenter’ın içeriğinin dokuz farklı dilde mevcut olduğu ve 50 milyondan fazla annenin BabyCenter’ın 11 web sitesini her ay ziyaret ettiği belirtilmektedir. Bu sosyal mecralarda kadınlar, hamilelik ve annelikle ilgili dijital veriler üretme konusunda birçok fırsata sahip olma şansı elde ederek, bloglara, çevrim içi tartışma forumlarına ve sosyal medya gruplarına içerik konusunda katkıda bulunmaktadır. Kendileri ve bebekleri için diğer dijital medyayı da (akıllı telefon uygulamaları, çeşitli web siteleri) vücut ağırlığı, sağlık, beslenme, fiziksel aktivite düzeyleri, diyet, ruh hali, ilaç tüketimi ve tıbbi randevular gibi bilgiye erişebilmek ve onu kaydedebilmek için kullanmaktadırlar. Ebeveynlik siteleri üzerine yaptığı kapsamlı çalışmalarında dijital medyanın ve özellikle yeni sosyal medya ağlarının kadınların yaşamında önemli bir bilgi aygıtına ve gündelik hayat içinde karşılaştığı sorunların çözümünde ve büyük oranda ortaya çıkan yalnızlık duygusunu aşmada etkili bir araca dönüşmeye başladığını ifade etmektedir.

Yeni doğmuş bebeklerin bakım talepleriyle başa çıkmada birçok kadının belirsizlik, kararsızlık, kaygı, yalnızlık ve sosyal izolasyonu yaşadığı tartışılmakta; hamile kadınların ve annelerin interneti bilgi amaçlı kullanmanın yanı sıra, duygusal destek, diğer ebeveynlerle bağlantı kurmak ve yardım amaçlı kullandığını da ortaya koymaktadır.

İnternetin ilk ortaya çıktığı yıllarda çeşitli web siteleri, çevrim içi tartışma forumları ve bloglar bu amaçlar için kullanılırken; son yıllarda ortaya çıkan farklı sosyal medya ağları ve mobil yazılım uygulamaları da (akıllı telefondaki uygulamalar) kullanılmaya başlanmıştır. Kadınların dijital medyayı sadece bilgiye erişmek için kullanmadığı, aynı zamanda pasif bir kullanıcı olmanın ötesine geçerek herkesin ulaşabileceği bilgiyi aktif olarak oluşturabildiği ve karşılaştıkları bilgileri etiketledikleri, beğendikleri, tavsiye ettikleri, paylaştıkları ve bazen yeniden düzenledikleri görülmüştür.

Yapılan bir araştırmaya göre anneler; destek alma veya destek olma amacıyla sosyal medyayı kullanmakta, aile ve arkadaşlarla iletişim halinde olmak, bilgi toplamak ve kendileri için önemli olan şeyleri paylaşmak için bu platformlara güvenmektedirler. Aynı çalışmaya göre annelerin babalardan biraz daha sık ebeveynlik kaynağı olarak sosyal medyaya başvurdukları vurgulanmaktadır. Sosyal paylaşım sitelerinin kullanımına ilişkin en önemli tartışmalardan bazıları da, bu teknolojilerin insanları izole edip etmediği, insanların ilişkilerini nasıl etkilediği ve başkalarına

bu şekilde bağlı olmanın insanlara fayda getirip getirmediği gibi alanları kapsamaktadır.

Pew Research Center ve Amerikan Hayat Projesi’nin farklı değişkinleri göz önünde bulundurarak (yaş, cinsiyet, sosyal sınıf) insanların genel sosyal ağları ve yeni iletişim teknolojilerini güven, hoşgörü, sosyal destek ve politik amaçlı kullanıp kullanmadığına ilişkin yaptıkları bir araştırmaya göre; paylaşım sitelerini kullananlar diğer insanlara daha fazla güven duymakta, daha yakın arkadaşlara sahip olmakta ve politik olaylara daha angaje olmaktadır. Özellikle sosyal paylaşım siteleri içinde Facebook kullanıcılarında bu durumun daha belirgin olduğu, aynı araştırma tarafından ortaya konulmuştur. Ayrıca bu tür araştırmalarda sosyal medyanın kullanıcılarının kimler olduğu da önemli bir tartışma sorusu olarak karşımıza çıkmaktadır. İnternet kullanımının son yıllarda tüm sosyal gruplar ve yaş gruplarında olağanüstü bir şekilde artığı vurgulanırken, ancak yeni çalışmalar kadınların ve özellikle genç kadınların internet kullanımı konusunda diğer gruplara göre daha hevesli hale geldiğini ortaya koymaktadır.  Buna göre genç kadınlar interneti bloglama ve sosyal ağlar için kullanırken, biraz daha ileri yaştaki kadınların internet üzerindeki birçok ebeveynlik topluluğuna katıldığı ve özellikle annelerin önemli ve büyüyen bir internet kullanıcısı grubunu oluşturduğu da tartışılmaktadır. İnternetin; “yeni annelere”, gerçek bilgi güçlerini arttırmada ve birer “yeni anneler” olarak hayatlarında potansiyel olarak yabancılaşan, değişen bazı yönlerini iyileştirmeye yardımcı olan bir mecra ve alternatif bilgi kaynaklarına erişimde de etkili bir alan olduğu ifade edilmiştir.

İnternet bir yandan kadınların anneliğe geçişte gerçek anlamda güçlenme duygusunu arttıran sanal sosyal destek iken öte yandan alternatif bilgi kaynakları sağlamada merkezi bir rol oynamaktadır. Bu özelliklerin yanında internetin, eş zamanlı olarak geleneksel annelik ideolojisine ve cinsiyet rollerine ait kalıp yargıları yeniden ürettiği de söylenebilir.